6. ปฏิจฺจสมุปฺปาทวณฺณนา

[61] ปฏิจฺจสมุปฺปาทนิทฺเทเส – ‘‘อวิชฺชา กติหิ ขนฺเธหี’’ติ ปุจฺฉํ อนารภิตฺวา อวิชฺชา เอเกน ขนฺเธนาติ เอวํ วิสฺสชฺชนเมว ทสฺสิตํฯ ตตฺถ สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณนฺติ ปฏิสนฺธิยํ ปวตฺเต จ สพฺพมฺปิ วิปากวิญฺญาณํฯ เตเนวาห – ‘‘สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิต’’นฺติฯ นามรูปมฺปิ ปฏิสนฺธิปวตฺติวเสเนว เวทิตพฺพํฯ เตเนเวตฺถ สทฺทายตนมฺปิ สงฺคเหตฺวา เอกาทสหายตเนหิ สงฺคโห ทสฺสิโตฯ ผสฺสาทีสุ ขนฺธเภโท เวทิตพฺโพฯ อญฺเญเนว หิ เอเกน ขนฺเธน ผสฺโส สงฺคหิโต, อญฺเญน เวทนา, ตณฺหาอุปาทานกมฺมภวา ปน สงฺขารกฺขนฺเธเนว สงฺคหิตาฯ ภวปทญฺเจตฺถ กมฺมภวาทีนํ วเสน เอกาทสธา วิภตฺตํฯ ตตฺถ กมฺมภโว ผสฺสาทีหิ สทิสวิสชฺชนตฺตา เตหิ สทฺธิํ เอกโต ทสฺสิโตฯ อุปปตฺติภวกามภวสญฺญาภวปญฺจโวการภวา อญฺญมญฺญสทิสวิสฺสชฺชนตฺตา เอกโต ทสฺสิตาฯ ยสฺมา เจเต อุปาทินฺนกธมฺมาว ตสฺมา ‘‘เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหี’’ติ วุตฺตํฯ สทฺทายตนญฺหิ อนุปาทินฺนํ, ตํ เอตฺถ น คหิตํฯ

[68] รูปภวนิทฺเทเส – ปญฺจหายตเนหีติ จกฺขุโสตมนรูปธมฺมายตเนหิฯ อฏฺฐหิ ธาตูหีติ จกฺขุโสตจกฺขุวิญฺญาณโสตวิญฺญาณรูปธมฺมมโนธาตุมโนวิญฺญาณธาตูหิฯ อรูปภวาทโยปิ ตโย สทิสวิสฺสชฺชนตฺตาว เอกโต ทสฺสิตาฯ ตถา อสญฺญาภวเอกโวการภวาฯ ตตฺถ ทฺวีหายตเนหีติ รูปายตนธมฺมายตเนหิฯ ธาตูสุปิ เอเสว นโยฯ เอกตลวาสิกานญฺหิ เสสพฺรหฺมานํ จกฺขุสพฺภาวโต ตสฺสารมฺมณตฺตา ตตฺถ รูปายตนํ อุทฺธฏํฯ

[71] ชาติ ทฺวีหิ ขนฺเธหีติ รูปชาติ รูปกฺขนฺเธน, อรูปชาติ สงฺขารกฺขนฺเธนฯ ชรามรเณสุปิ เอเสว นโยฯ โสกาทีสุปิ เอเกน ขนฺเธนาติ โสกทุกฺขโทมนสฺสานิ เวทนากฺขนฺเธน, ปริเทโว รูปกฺขนฺเธน, อุปายาสาทโย สงฺขารกฺขนฺเธนาติ เอวํ ขนฺธวิเสโส เวทิตพฺโพฯ

[73] อิทฺธิปาโท ทฺวีหีติ สงฺขารวิญฺญาณกฺขนฺเธหิ, มนายตนธมฺมายตเนหิ, ธมฺมธาตุมโนวิญฺญาณธาตูหิ จฯ ฌานํ ทฺวีหีติ เวทนากฺขนฺธสงฺขารกฺขนฺเธหิฯ อปฺปมญฺญาทโย สทิสวิสฺสชฺชนตฺตา เอกโต นิทฺทิฏฺฐาฯ จิตฺตํ ปน เจตนานนฺตรํ นิกฺขิตฺตมฺปิ อสทิสวิสฺสชฺชนตฺตา ปจฺฉา คหิตํฯ ตตฺถ อปฺปมญฺญาทีสุ เอเกน ขนฺเธนาติ เวทนา เวทนากฺขนฺเธน, สญฺญา สญฺญากฺขนฺเธน, เสสา สงฺขารกฺขนฺเธน สงฺคหิตาติ เอวํ ขนฺธวิเสโส เวทิตพฺโพฯ

7. ติกปทวณฺณนา

[77] เอวํ อพฺภนฺตรมาติกาย สงฺคหํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ พาหิรมาติกาย สงฺคหํ ทสฺเสตุํ กุสลา ธมฺมาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ เวทนาตฺติเก ตีหิ ธาตูหีติ กายวิญฺญาณมโนวิญฺญาณธมฺมธาตูหิฯ สตฺตหิ ธาตูหีติ จกฺขุโสตฆานชิวฺหาวิญฺญาณธาตูหิ เจว มโนธาตุธมฺมธาตุมโนวิญฺญาณธาตูหิ จฯ วิปากตฺติเก อฏฺฐหิ ธาตูหีติ กายวิญฺญาณธาตุยา สทฺธิํ ตาหิเยวฯ วิปากธมฺมธมฺมา ปน สํกิลิฏฺฐสํกิเลสิเกหิ สทฺธิํ สทิสวิสฺสชฺชนตฺตา เอกโต คหิตาฯ ยถา เจเต, เอวํ สพฺพติกทุกปเทสุ ยํ ยํ ปทํ เยน เยน ปเทน สทฺธิํ สทิสวิสฺสชฺชนํ โหติ, ตํ ตํ อุปฺปฏิปาฏิยาปิ เตน เตน สทฺธิํ คเหตฺวา วิสฺสชฺชิตํฯ ตตฺถ วุตฺตานุสาเรเนว สงฺคหาสงฺคหนโย เวทิตพฺโพติฯ

สงฺคหาสงฺคหปทวณฺณนาฯ

2. ทุติยนโย สงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทวณฺณนา

[171] อิทานิ สงฺคหิเตน อสงฺคหิตปทํ ภาเชตุํ จกฺขายตเนนาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺริทํ ลกฺขณํ – อิมสฺมิญฺหิ วาเร ยํ ขนฺธปเทน สงฺคหิตํ หุตฺวา อายตนธาตุปเทหิ อสงฺคหิตํ, ขนฺธายตนปเทหิ วา สงฺคหิตํ หุตฺวา ธาตุปเทน อสงฺคหิตํ, ตสฺส ขนฺธาทีหิ อสงฺคหํ ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชนํ กตํฯ ตํ ปน รูปกฺขนฺธาทีสุ น ยุชฺชติฯ รูปกฺขนฺเธน หิ รูปกฺขนฺโธว สงฺคหิโตฯ โส จ อฑฺเฒกาทสหิ อายตนธาตูหิ อสงฺคหิโต นาม นตฺถิฯ เวทนากฺขนฺเธน จ เวทนากฺขนฺโธว สงฺคหิโตฯ โสปิ ธมฺมายตนธมฺมธาตูหิ อสงฺคหิโต นาม นตฺถิฯ เอวํ อสงฺคหิตตาย อภาวโต เอตานิ อญฺญานิ จ เอวรูปานิ มนายตนธมฺมายตนาทีนิ ปทานิ อิมสฺมิํ วาเร น คหิตานิฯ ยานิ ปน ปทานิ รูเปกเทสํ อรูเปน อสมฺมิสฺสํ, วิญฺญาเณกเทสญฺจ อญฺเญน อสมฺมิสฺสํ ทีเปนฺติ, ตานิ อิธ คหิตานิฯ ปริโยสาเน จ –